اختلال وسواس فکری و راهکارهای آن
وسواس فکری، افکار ناخواسته و تصاویر ذهنی تکراری هستند که برای شخص ، غیر قابل تحمل است و باعث ایجاد اضطراب در فرد می شود. این عارضه یکی از سخت ترین و غیر قابل تحمل ترین مشکلات روانشناختی بوده که ذهن را دچار خستگی و فرسودگی می کند..
صورت‌های بروز وسواس فکری:
1- اندیشه درباره بدن و آلودگی:
بدین گونه که بخشى مهم از اشتغالات ذهنى و فکرى بیمار متوجه بدن و ترس‌های آلودگی به میکروب‌ها، چرک، ترشحات جسمی، مواد زاید، مواد شیمیایی، و یا مواد چسبنده است. او دائما به پزشک مراجعه مى کند و در صدد به دست آوردن دارویى جدید براى سلامت بدن است. همیشه نگران است نکنه بیماری لاعلاجی گرفته باشد و مرتب پزشک خود را عوض می‌کند.
2- تردیدهای مکرر:
تردید و شک نسبت به انجام دادن درست یک کار مثلا در این رابطه مى اندیشد که چرا در گذشته چنین و چنان کرده؟ آیا حق داشته است فلان کار را انجام دهد یا نه؟ و یا آیا امروز که مرتکب فلان عملى مى شود آیا درست مى اندیشد یا نه؟ تصمیمات او رواست یا ناروا؟ و حتی گاهی به این فکر می‌افتد که آیا شیر گاز را بستم یا نه؟ و یا در حادثه رانندگی فلان کس را مجروح کردم یا نه؟ درب خانه را بستم؟ و...
3- در رابطه با اعتقادات:
زمانى فکر وسواسى زمینه را براى تضادها و مغایرت هاى اعتقادى فراهم مى سازد. مسایلى در زمینه حیات و ممات، خیر و شر، وجود خدا و پذیرش یا طرد مذهب، شک دینی و یا اخلاقی مفرط، داشتن افکار کفر آمیز و توهین به مقدسات در مورد ادیان، ذهن او را بخود مشغول مى دارد.
4- اندیشه افراطى:
زمانى وسواس در مورد امرى بصورت افراط در قبول یا رد آن است با اینکه بیمار خلاف آن را در نظر دارد ولى بصورتى است که گویى اندیشه مزاحمى بر او مسلط است که او را ناگزیر به دفاع از یک اندیشه غلط مى سازد، از آن دفاع و یا آن را طرد مى کند بدون اینکه آن مساله کوچکترین ارتباطى با زندگى او داشته باشد؛ مثلا در رابطه با دارویى عقیده اى افراطى پیدا مى کند بگونه اى که طول عمر، بقاى زندگى و رشد خود را در گرو مصرف آن دارو مى داند، اگرچه در اثر مصرف به چنان نتیجه اى دست نیابد.
5- افکار مزاحم در خصوص تکرار یا عمل پرخاشگرانه یا جنسی:
یکسره افکار جنسی (از قبیل لواط یا بچه بازی، ویا همجنس‌گرا بودن و یا تصاویر آزار دادن فرزندان) ذهن را به خود مشغول می‌کند و به راحتی از ذهن فرد پاک نمی‌شود. و نیز داشتن تصورات و افکار خشونت آمیز ویا پرخاشگری (از قبیل چاقو زدن به بدن خود و یا دیگران).
6- تقارن و یا دقت بیش از حد:
اگر این فکر و دقت به متقارن بودن اشیاء به مرحله عمل وسواسی نرسد، در زمره‌ی وسواس های فکری قرار می‌گیرند.
7- برانگیختگی برای فریاد زدن به طور وقیحانه در مکان‌های نامناسب و یا داشتن افکار مربوط به موسیقی در ذهن (مثلاً تکرار یک ریتم موسیقی در ذهن)
راهکارهای مناسب برای ریشه‌کن کردن بیماری وسواس فکری
تمرین تن آرامی:
دوست عزیز همانگونه که خود می‌دانید، همراه افکار وسواسی یکسری علایم ترس و اضطراب در جسمتان آشکار می‌شود مانند: تنفس تند، گردش خون سریع، سرعت در ضربان قلب و... به همین علت لازم است قبل از هر کاری زمینه‌ی آرامش جسم خود را فراهم کنید تا در هنگام بروز علایم وسواس فکری با بدنی آرام با افکار خود مواجهه شوید. بهترین راه برای کاهش علایم زیستی و جسمی، ریلکسیشن (تن‌آرامی) است
خودگویی مثبت:
هر روز با خود بگویید که «من قادرم افکار وسواسى را کنار بگذارم»؛ زیرا این روش یکى از راه هاى مبارزه با افکار منفى است و وسواس فکرى نیز چیزى جز یک فکر منفى مزاحم نیست..
مواجهه:
هجوم افکار را به حمله سگ تشبیه کرده‌اند. نمی‌دانم تا به حال مورد حمله سگ قرار گرفته‌ای یا نه؟ ولی اگر انسان از حمله سگ بترسد و پا به فرار بگذارد؛ باعث جسارت بیشتر سگ شده و حمله خود را شدت می‌دهد ولی اگر در هنگام حمله سگ بایستید و بدون ترس به او نگاه کنید؛ دیگر به شما حمله نمی‌کند. وقتی مورد سماجت افکار مزاحم قرار گرفتید و دیدید علایم اضطراب و ترس می‌خواهد در جسم شما نمایان شود با تنفس عمیق و شل کردن عضلات خود را آرام کنید و اصلاً ترس و اضطرابی به خود راه ندهید و بعد، با آرامش با افکار خود مواجه بشوید. به هر صورت این افکار جزئی از شما هستند و سعی کنید با حرف زدن و بیرون کشیدن آنها، ببینید چی می‌خواهند.
تکنیک انصراف فکر:
مکانیزم ذهن طوری است که نمی‌تواند همزمان به دو نقطه تمرکز کند و وقتی شما توجه جدی خود را به خاطره‌ای خوش، یا حل مسئله‌ای جلب کنید لاجرم توجه ذهن از موضوع قبلی برگردانده شده و ذهن تان به تدریج می‌آموزد که مدیریت افکار را خود به عهده گرفته و به افکار مزاحم اجازه حضور ندهد. در این روش هر وقت افکار به ذهن شما چسبیدند و داشتند آرامش تان را بهم می‌زدند؛ با مشغول کردن ذهن خود به موضوعی دیگر سعی کنید فشار افکار مزاحم کم شود تا کم‌کم فکر جدید به طور کامل به جای فکر مزاحم جای بگیرد. نکته خیلی مهمی که باید رعایت کنید این است که اولاً خیلی در این جایگزینی عجله نداشته باشید چون در ابتدای امر که افکار مزاحم موقعیت و قدرت خود را کنار نمی‌گذارند ولی حوصله و ممارست شما و تکرار آن افکار جدید باعث ضعیف شدن آنها می‌شوند. ثانیاً از ابتدای اجرای عمل جایگزینی تا به نتیجه رسیدن سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید و با تنی آرام این روش را تکرار کنید.
تکنیک تاخیر فکر:
این افکار مثل یک کودک در حال گریه، نیاز به توجه دارند و اگر هر چه توجه را از کودک کم کنیم گریه او بیشتر و بیشتر می‌شود. پس بهتر است در طول هفته و یا شبانه روز یک ساعتی را برای آمدن اینگونه افکار به ذهنتان اختصاص دهید، بدین ترتیب این افکار یاد می‌گیرند که بصورت خودمختار به ذهن شما هجوم نیاورند و تابع شما باشند. این تکنیک تاخیر فکر نام دارد یعنی شما برای آمدن اینگونه فکرها بذهنتان وقتی تعیین کنید و وقتی این افکار خواستند به ذهنتان وارد شوند به آنها بگویید که بروند و در فلان ساعتی که به آنها اختصاص داده‌اید بیایند و تدریجاً با گذشت ایام این ساعات را محدودتر کنید. فلسفه‌ی این تکنیک بر اینست که شما سازنده‌ی افکارتان هستید و بنابراین ارباب و صاحب اختیار آنها محسوب می‌شوید و در واقع آنها نوکر شما هستند و شما صاحب اختیار آنها هستید.
مصرف دارو:
دوست عزیز اگر موارد فوق را مدت زمانی انجام دادید ولی تأثیر نداشت یا خیلی ناچیز بود، پیشنهاد می‌کنیم مشکل خود را پیش روانپزشک مطرح کنید. گاهی افکار وسواسی به علت نارسایی‌هایی در سیستم عصبی انسان می‌باشد که با مصرف دارو به حد طبیعی برمی‌گردند